گفت‌وگو با راضیه تجار به مناسبت انتشار «یاس کبود»، رمانی که به ماجرای کشف حجاب در دوره رضاخان می‌پردازد کسی نمی‌توانست علیه بی‌حجابی بنویسد
[محمدرضا حمیدی] ماجرای حجاب و عفاف یکی از مواردی است که این روزها برجسته‌تر شده است و طبیعتا آثاری هم که به آن پرداخته‌اند، پررنگ‌تر از گذشته به چشم می‌آیند. یکی از این آثار، «یاس کبود» است، نوشته راضیه تجار. او متولد ١٣٢٦ در تهران و کارشناس روان‌شناسی است. تاسیس انجمن قلم از مهم‌ترین فعالیت‌های تاثیرگذار این نویسنده است و در حوزه‌های مختلف داستانی، کار داوری و تدریس را به عهده داشته. از جمله آثار او می‌توان به «نرگس‌ها»، «سفر به ریشه‌ها»، «شعله و شب»، «از خاک تا افلاک» و… اشاره کرد. انتشار زندگینامه داستانی شهید شیرودی و شهید بابایی نیز از جمله فعالیت‌های موثرش بوده است. در این میان اما «یاس کبود»، اهمیتی ویژه دارد. این رمان، رمانی عاشقانه است با پس‌زمینه تاریخی که به ماجرای کشف حجاب در دوره رضاخان می‌پردازد. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگویی است با راضیه تجار درباره رمان «یاس کبود».
درباره «یاس کبود» جایی اشاره کرده بودید که یکی از آثاری است که بین کتاب‌های‌تان علاقه خاصی به آن دارید. چرا؟
کتاب‌هایی هستند که نویسنده آنها را بدون توجیه خاصی بیشتر دوست دارد و نوشتن چنین کتاب‌هایی زمان‌بر است. کتاب «یاس کبود» از این نوع آثار است و امیدوارم توفیق داشته باشد که به دل‌ها بنشیند و عباراتش در اذهان رسوخ کند. این کار را عاشقانه نوشتم و بسیار دوستش دارم. این کتاب برایم به دلايلی عزیز است. قسمت اولش در سال‌های دور در مجله‌ای داستانی چاپ شد. من «یاس کبود» را به‌تدریج نوشتم و لابه‌لای کارهایم به آن می‌پرداختم. در حقیقت می‌خواستم لحظات خاصی را صرف نوشتن آن کنم. هر اثر نویسنده حکم بچه او را دارد. هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند به خود دروغ بگوید که به عنوان مثال این اثر هم مانند بقیه آثارم است. کارهای نویسنده سیری دارد. برخی آثار در یک رتبه هستند و بعضی کارها در رتبه بالاتری قرار دارند. کتاب «یاس کبود» را در رتبه بالاتری از بقیه آثارم می‌بینم. امیدوارم این کتاب مورد قبول و استقبال خوانندگان قرار گیرد. بسیاری از خوانندگانم پیام می‌دهند و در مورد آثارم اظهارنظر می‌کنند و حس می‌کنم کتاب‌هایم را دوست دارند. «یاس کبود»، گل کارهایم تا به امروز است.
چقدر از شواهد تاریخی در این رمان استفاده کرده‌اید؟
برهه‌ای از کتاب در زمانی از دوره احمدشاه تا روی کار آمدن رضاخان است که در آن میان نقش آیت‌الله مدرس هم مطرح شده است. به این اثر پس‌زمینه تاریخی دادم، اما داستان تاریخی نیست و عاشقانه است. زمان داستان را هم به دلخواه خود فشرده کردم.
آیا نویسندگان پیش از انقلاب به مسئله کشف حجاب در رمان‌های خود می‌پرداختند؟
شاید چنین چیزی در آن زمان وجود داشته، اما به تجدد بیشتر توجه می‌شده است. من ندیدم و نخواندم که نویسنده‌ای قبل انقلاب در داستان و رمان‌هایش به کشف حجاب بپردازد. درواقع به خاطر شرایط حاکم کسی نمی‌توانست علیه بی‌حجابی بنویسد و اگر چنین چیزی بوده، کم بوده، اما برعکس آن وجود داشته است. نویسندگانی بودند که در آثارشان به سمت‌و‌سویی می‌رفتند که حجاب و تقید را زیرسوال ببرند. در برخی آثار هدایت چنین چیزی می‌بینیم. در آن زمان در رمان‌ها و داستان‌ها بیشتر نگاه منفی به حجاب حاکم بود تا نگاه مثبت و حداقل من ندیدم نویسنده‌ای در رمانش به حجاب بپردازد.
در رمان‌های امروز نگاه به مسئله حجاب چگونه است؟
شاید آنقدر نیاز نبود و حس نشده که باید به حجاب در قالب داستان و رمان پرداخته شود. بعد از انقلاب اسلامی نگاه و توجه به حجاب لحاظ شد و حتی قانونی در این زمینه گذاشته شد. آحاد مردم هم از این قانون تبعیت کردند. مثل ماهی که در آب شنا می‌کند، کسی نیاز نمی‌دانست که به حجاب توجه کند، چون رعایت می‌شد. در کتاب‌هایی هم که نوشته می‌شوند، مشخص است که شخصیت‌ها و خانواده‌های داستان به حجاب اهمیت می‌دهند. نویسنده به جامعه نگاه می‌کند و مسلما حجاب و عفاف هم در آثارش لحاظ می‌شود. مسئله سخت و سنگینی به‌وجود نیامده که نویسندگان دغدغه پرداختن مستقیم به حجاب را در داستان و رمان‌های‌شان داشته باشند و در حقیقت آنان به طور غیرمستقیم به مسئله حجاب در داستان و رمان‌های‌شان توجه می‌کنند و مستقیم به آن نمی‌پردازند.
